Βλάσης Γ. Ρασσιάς: Έθνος-Εθνισμός-Εθνοκράτος-Εθνικισμός, 2η έκδ., Αθήνα: Ανοιχτή Πόλη, 2006.
Βιβλιοκριτική του Στυλιανού Αρίστωνος Κοροβίλα.
Βαθμολογία: 4/5.
Το βιβλίο “Έθνος-Εθνισμός-Εθνοκράτος-Εθνικισμός” του ιστοριογράφου Βλάση Γ. Ρασσιά πρωτοεμφανίστηκε το “1996”. Την Εισαγωγή έγραψε ο Πάνος Καλογρίδης. Ο Ρασσιάς παραθέτει στοιχεία από την αρχαία λογοτεχνία, την ψυχολογία και βιολογία, θεμελιώνοντας δια αυτού του τρόπου τις απόψεις του. Το κείμενο διαχωρίζεται σε 12 κεφάλαια και περιέχει 39 Σημειώσεις. Το βιβλίο ήρθε σαν απάντηση στην καπηλεία του ελληνισμού από τους Ρωμιούς εθνικιστές για να υπερασπίσει ή διαφοροποιήσει το φυσικό (=πολιτισμικό) έθνος με σαφήνεια από το νεωτερικό “κρατικό έθνος” -ή ψευδέθνος κατά τον Ρασσιά- της εκχριστιανισμένης ευρώπης. Το κείμενο πραγματεύεται λοιπόν την φύση και διαφορετικότητα των αντίπαλων κόσμων εθνισμός – εθνικισμός.
Έτσι ακριβώς όπως χαρακτηρίζεται η βιόσφαιρα από την πολλαπλότητα των ειδών, χαρακτηρίζεται κι η εθνόσφαιρα από την πολλαπλότητα και πολυμορφία μέσα και ανάμεσα στα έθνη. Το έθνος, μία ομάδα ανθρώπων με κοινό έθος, αναπτύχθηκε με φυσικό τρόπο, μέσα από μακρόχρονες και πολύπλοκες διαδικασίες που χάνονται στο χρόνο. Τα σύγχρονα, “κρατικά έθνη”, από την άλλη, επινοήθηκαν από το ενοποιητικό εργαλείο του εκχριστιανισμένου κόσμου: τον εθνικισμό. Ο εθνικισμός είναι μία αντιφατική σύγχρονη ιδεολογία της δύσης κατά την οποία τα έθνη ταυτίζονται με τα κράτη και η εθνική συνείδηση με την υπηκοότητα και το “αίμα”. (Κατ’ αυτήν την άποψη, οι Θαλής, Αίσωπος, Πορφύριος, Σιμπλίκιος κ.α. δεν υπήρξαν Έλληνες.)
Ο εθνικισμός, γεννημένος από τα σπλάχνα του χριστιανικού κόσμου, θέλει να υπερασπίσει, τάχα, έθνη που ο μονοθεϊσμός έσβησε από την ιστορία. Μέσα από το τεχνητό δίπολο εθνικισμός-διεθνισμός, “δίδυμα αδελφάκια” κατά τον Ρασσιά, προσπαθεί να φανεί επαναστατικός και να αντλήσει δύναμη από εθνικούς θρύλους, σύμβολα και την παραποιημένη ιστορία, παριστάνοντας την εναλλακτική απέναντι σε έναν κόσμο που στην ουσία τον γεννά και τρέφει. Υπάρχει και φανερώνεται σε έναν εκχριστιανισμένο και άρα ομογενοποιημένο κόσμο μόνον δια της σύγκρουσης, της αντιπαλότητας και άρνησης της ετερότητας του “άλλου”. Έτσι, ο εθνικισμός στρέφεται κατά της φύσης, η οποία θέλει πολλαπλότητα, όπως λέει ο Ρασσιάς. Η εθνόσφαιρα αντανακλά την διαφορετικότητα και πολυμορφία της βιόσφαιρας. Σε αυτήν την διαφορετικότητα βασίζεται τόσο η βιολογική, όσο η πολιτισμική ποικιλία. Η τελευταία αποτελείται από τις διάφορες πολιτισμικές συλλογικότητες (έθνη) και τα πολύ συγκεκριμένα ήθη και χαρακτηριστικά τους.
Το “κρατικό” έθνος (και η ταυτότητα του) πλάστηκε ή επινοήθηκε μέσα από (επεκτατικούς) πολέμους και επαναστάσεις. Ο εθνικισμός τράβηξε γραμμές και ομογενοποίησε τους πληθυσμούς εντός των ορίων του νέου “εθνοκράτους”. Η ομογενοποίηση συνοδεύεται συνήθως από τη βία και καταπίεση. Το νέο έθνος αποκτά εθνικούς θρύλους, μία ηρωϊκή ιστορία, εχθρούς και ιδεολογήματα. Στο τέλος της ανάλυσης του ο κ. Ρασσιάς δεν μπορεί παρά να τοποθετήσει τον αρχέγονο εθνισμό απέναντι στον νεωτερικό εθνικισμό. Ο Ρασσιάς θεωρεί τον εθνικισμό εχθρό των εθνών (“Γνήσιο κατασκεύασμα του μονοθεϊστικού ολοκληρωτισμού”) και διαστροφή της υγιής εθνικής ταυτότητας σε εχθρική διάθεση.
Στο βιβλίο αυτό ο αναγνώστης θα μάθει για την διαφορά μεταξύ εθνισμού και εθνικισμού και την ελληνική αντίληψη για το έθνος. Μακριά από “ελληνοχριστιανισμούς”, αριοσοφίες και εθνοφυλετισμούς ο συγγραφέας ξεκαθαρίζει τι είναι και τι δεν είναι έθνος. Μετά την έκδοση του ανά χείρας βιβλίου δεν δικαιολογούνται κάποιοι να “μην γνωρίζουν” την στάση του ελληνικού εθνισμού απέναντι στον εθνικισμό. Διότι ο κ. Ρασσιάς δεν αφήνει περιθώρια για ερμηνείες. Δεν αποκαλύπτει απλώς την ματαιότητα του εθνικισμού, αλλά εξυμνεί επίσης την ποικιλόμορφη εθνόσφαιρα.
Σε μία εποχή όπου εθνικιστικά κινήματα και κόμματα καπηλεύονται τα σεβάσματα και την ιστορία του ελληνισμού, ταυτίζοντας μάλιστα τα δικά του με ξένα συμφέροντα, η ανάγνωση του βιβλίου αυτού καθίσταται αναγκαία. Τα συγχαρητήρια μου στον συγγραφέα για την παρρησία του.
Ακολουθούν χαρακτηριστικά αποσπάσματα από το βιβλίο, όπως παρατίθονται από τον συγγραφέα στην ιστοσελίδα του:
Γνήσιο κατασκεύασμα του μονοθεϊστικού ολοκληρωτισμού, ο «Εθνικισμός» εκδηλώθηκε και εξακολουθεί φυσικά να εκδηλώνεται ως αυστηρή απαίτηση για απόλυτη ομοιογένεια και ενότητα, πολιτισμική θρησκευτική και γλωσσική, ώστε να παραχθεί η ψευδαίσθηση μι υποτιθέμενης ιστορικής προσωπικότητας, σε ένα εκ των πραγμάτων συμφυρματικό συνάθροισμα εγωκεντρικών ατόμων. Σημαίες του Εθικισμού έγιναν υποχρεωτικά η προκατάληψη, η αλλοφοβία, η πνεύμακή κλειστότητα, η καχυποψία και η εσωστρέφεια και ως «εχθροί» κηρύχθηκαν όχι οι εχθροί της συλλογικής Ελευθερίας και Αυτονομίας (που αποτελούσαν τους εχθρούς των Εθνικών), αλλά η κάθε είδους διαφορετικότητα, η οποία μέσα από έναν αρρωστημένο συλλογικό ψυχισμό εκλαμβάνεται πλέον ως πολιτισμική, θρησκευτική, ηθική ή «φυλετική μόλυνση. Σκοποί του «Εθνικισμού» είναι η καθολική ομοιογένεια στο εσωτερικό του ψευδ – «έθνους» και η μανιώδης πολιτισμική επέκταση και ηγεμονία στο εξωτερικό του, όπως ακριβώς επί αιώνες: είχαν διδάξει οι κυρίαρχοι μονοθεϊστές, λ.χ. πάση θυσία καθολική ομοιογένεια μέσα στην Εκκλησία και μανιώδης προσηλυτισμός και υποδούλωση των υποτιθεμένων «ειδωλολατρών».
…Το πιο ειρωνικό είναι μάλιστα, ότι το ψευδ – «έθνος» που ο «Εθνικισμός» ανεμίζει σαν σημαία γι’ αυτήν του την απολυτότητα, τις περισσότερες φορές, εξαιτίας κυρίως του ετεροπροσδιορισμού του από το γνωστό «πόδι» της αυταρχίας, που ακούει στο όνομα «κρατούσα Θρησκεία» (ακόμη και όταν αυτή δεν δηλώνεται ευθέως ως τέτοια), καμία σχέση δεν έχει με το αληθές εθνικό χαρακτηριστικό τής ανά τόπους ιδιαίτερης και αυτόχθονος (διάβαζε προχριστιανικής) Παράδοσης. Ψευδ-«έθνος» και «Εθνικισμός», πρωτομάστορες της ιδεοληψίας και του ανιστόρητου, του φορτισμένου αλλά ταυτοχρόνως και παραμυθητικού (νηπιώδους) λόγου, καθώς επίσης και της απολύτως μονομερούς «ανάλυσης» των πραγμάτων, κανακεύουν και αγοραπωλούν με την ύψιστη μαεστρία την Ψευδή Συνείδηση, δηλαδή την εδραιωμένη ως αλήθεια πίστη, σε ένα πασιφανέστατο ψέμα.
…Οι «εθνικιστές» αποδεικνύονται τελικά οι χειρότεροι εχθροί του πραγματικού «έθνους», μετατρέποντας την φυσική και λογική διεκδίκηση της ταυτότητας («Εθνισμός») σε μίσος για τους άλλους (κατά κανόνα σε μίσος για τον… γείτονα).
Ενώ ο «Εθνισμός» συσπειρώνει, αντιπροσωπεύοντας την νόμιμη διεκδίκηση της συλλογικής αξιοπρέπειας, ο «Εθνικισμός» αποκλείει, αντιπροσωπεύοντας τίποτε περισσότερο από την απολύτως επιθετική καχυποψία.
Το μεγαλύτερο όμως εσωτερικό δράμα του «Εθνικισμού» είναι ο απόλυτος παραλογισμός τής προοπτικής που δήθεν προβάλλει, ένας παραλογισμός, ο οποίος έκλαμπρα καταδεικνύεται στην απλή συνειδητοποίηση, ότι αντίθετα από τον υποτιθέμενο και πλαστό «αντίπαλο» του, τον λεγόμενο «Διεθνισμό» (αμφότεροι παραπροϊόντα του «μονοθεϊστικού» Κόσμου), αυτός δεν μπορεί τελικά, ως πολιτικό ή κοινωνικό ή πολιτισμικό εάν θέλετε φαινόμενο, να γενικευθεί. Και αυτό, γιατί σε απόλυτη αντίθεση προς τον φυσικό (αρχαιοτροπο) «Εθνισμό», ο οποίος μπορεί να υπερασπίζεται θετικά την διαφορετικότητα / ετερότητα του (σεβόμενος την ίδια στιγμή βαθύτατα και την διαφορετικότητα / ετερότητα όλων των άλλων, που του συμπεριφέρονται ομοίως), ο κάθε επί μέρους «Εθνικισμός» θεωρεί την επί μέρους «ράτσα» του περιούσια και ανώτερη πασών των άλλων, άρα μπορεί να ορίσει την διαφορετικότητα / ετερότητα μόνον αρνητικά.
Η τρωτή φεουδαρχία της Δύσης έδωσε, κατά τον 16ο αιώνα, τη θέση της στο άτρωτο από εξεγέρσεις δούλων «Εθνοκράτος», και στους επόμενους δύο αιώνες σύσσωμη η Ευρώπη υποχρεώθηκε, από άκρου σε άκρο της, ν’ ακολουθήσει το παράδειγμα, ενώ όμως την ίδια περίπου εποχή στο φαντασιακό / αντιληπτικό επίπεδο, η ανθρωπότητα όχι μόνο δεν μετασχηματιζόταν ουσιαστικά σε κάτι διαφορετικό, αλλά αντίθετα παρέμενε στην ίδια φρικτή και πνευματοκτόνο κοσμοθέαση, βυθιζόμενη συνάμα σε ακόμα μεγαλύτερη αποκτήνωση …
Σε έναν ολοκληρωτικό, βίαιο και συγκεντρωτικό εξουσιαστικό μηχανισμό από τη μία, αρχικά μόνον «μοναρχικό» και φυσικά πάντοτε «χριστιανικό», και σε μια βίαιη ομοιομορφία των υπηκόων από την άλλη, υπηκόων που όφειλαν ν’ αντιλαμβάνονται τα πράγματα -και κατ’ επέκταση να συμπεριφέρονται- στο εξής, ως ομογενές «έθνος» μέσα σ’ έναν κόσμο που το πρώτο και κύριο που εχθρευόταν ήταν η ύπαρξη πολυμορφίας, ήτοι.. «εθνών» με την αυθεντική φυσικά έννοια του όρου (ήτοι, ομάδες με ιδιαίτερα «έθη και νόμους και γλώτταν και βίον» όπως το ‘χε ορίσει παλαιά ο Απολλώνιος).
Μία μικρή ομάδα εξουσιαστών αποφασίζει ιδία βουλήσει ότι ανήκουν στο κατασκευασμένο ψευδ«Έθνος» της κάποιες μεγάλες ομάδες λαού, που ούτε καν ρωτήθηκαν αν θέλουν ν’ ανήκουν σ’ αυτό.
Hellenismos heute 